Δευτέρα 6 Μαρτίου 2017

Polaroid: αφιέρωμα στην κάμερα σύμβολο


Οι Polaroid είναι απ’ τις πιο ενδιαφέρουσες κάμερες των τελευταίων δεκαετιών. Αυτή η κάμερα σύμβολο επομένως αξίζει το παρακάτω αφιέρωμα. Πολλοί από τους αναγνώστες ενδεχομένως να είχαν μια στην κατοχή τους και έτσι να μπορούν να επιβεβαιώσουν τη φήμη της.



Το βασικό είναι πως η κάμερα αυτή δημιουργεί ένα σημαντικό στάδιο στη φωτογραφία. Το στάδιο αυτό στρώνει το δρόμο για την ψηφιακή φωτογραφία και δίνει στην μαζική κοινωνία μια επιλογή για άμεση φωτογραφία όσο κυριαρχούσε το φιλμ. Έτσι, σε αυτό το αφιέρωμα, σκοπός μας είναι να επικεντρωθούμε στην διάσημη Polaroid, λειτουργικά αλλά και ιστορικά.

Τι είναι και πως ξεκίνησε η Polaroid ;

Αρχικά, οφείλουμε να περιγράψουμε την αρχή της. Πως προέκυψε δηλαδή και πως έγινε τόσο δημοφιλής αυτή η μικρή φωτογραφική ώστε να συναγωνίζεται τις μεγάλες κατασκευάστριες εταιρίες; Ξεκινάμε, λοιπόν, ιστορικά να δούμε την πορεία της.

Η αρχή γίνεται από τον ιδρυτή της Edwin H. Land (Έντουιν Λάντ) ο οποίος ξεκινά μια από τις πιο επιτυχημένες φωτογραφικές ευρεσιτεχνίες του δευτέρου μισού το 20ού αιώνα. Το έναυσμα για τη δημιουργία έγινε το 1926. Όπου ο Λάντ, αφού έφυγε από το Χάρβαρντ στο πρώτο έτος, αφιερώνεται στις έρευνες του σχετικά με την πόλωση του φωτός οι οποίες αποφέρουν σημαντικές ανακαλύψεις. Δυο χρόνια αργότερα κατατέθηκε ως πατέντα του η ανακάλυψη του πρώτου συνθετικού πολωτή.

Οι πολωτές αυτοί ήταν ειδικά επεξεργασμένοι φακοί που ακύρωναν τις αντανακλάσεις και παρήγαγαν μια καθαρότερη εικόνα με εντονότερα χρώματα. Έτσι έγιναν δημοφιλείς και είχαν πληθώρα εφαρμογών. Από στρατιωτικά γυαλιά, σε γυαλιά του σκι και άλλα πολλά οπτικά αντικείμενα.

Η ιδέα για την στιγμιαία φωτογραφική μηχανή όμως του ήρθε αρκετά αργότερα το 1943. Όταν, όπως λέγεται, η κόρη του τον ρώτησε γιατί δεν μπορεί να δει άμεσα τη φωτογραφία της που είχε τραβηχτεί με φιλμ. Ο Λάντ δούλεψε πάνω στην ιδέα μιας άμεσης και στιγμιαίας φωτογραφίας και έφτασε στην ανακάλυψη. Έτσι στις 21 Φεβρουαρίου 1947 μετά την παρουσίαση της ευρεσιτεχνίας του στην Οπτική Κοινότητα της Αμερικής και την αποδοχή της ιδέας χτίζεται το πρώτο στάδιο για την Κάμερα Polaroid.

Σχεδόν άμεσα την επόμενη χρονιά, το 1948, κυκλοφορεί και επισήμως η πρώτη στιγμιαία φωτογραφική μηχανή Polaroid με την ονομασία: ”Model 95 Land Camera”. Η πρώτη πώληση της έγινε συγκεκριμένα στις 26 Νοεμβρίου του 1948. Ήταν μια κάμερα που αποτέλεσε σταθμό για τα επόμενα μοντέλα της Polaroid για τουλάχιστον 15 χρόνια. Η κάμερα εφάρμοζε την μέθοδο εμφάνισης της απλής φωτογραφίας σε σκοτεινό θάλαμο μέσα στην ίδια τη φωτογραφική, με χρήση ιδιαίτερου χαρτιού φιλμ.

Η ακμή της


Η μεγάλη επιτυχία της Polaroid δεν άργησε να έρθει. Με την πώληση της εκατομμυριοστής μονάδας το 1956 η Polaroid είχε εξαπλωθεί πια σε 45 χώρες παγκοσμίως και η άνοδος συνεχιζόταν. Στις αγορές, οι απλοί καταναλωτές επέλεγαν την Polaroid ως την πλέον προσβάσιμη φωτογραφική λύση.

Σε σύγκριση με τις υπόλοιπες φωτογραφικές της εποχής εκείνη ήταν απλή. Δεν ήθελε ιδιαίτερες φωτογραφικές γνώσεις ούτε ήταν αναγκαία η παρέμβαση του φωτογράφου για την εμφάνιση των φωτογραφιών. Αντίθετα, ο χρήστης απλά με τη πίεση ενός πλήκτρου σχεδόν αμέσως αποκτούσε την φωτογραφία του.

Επίσης το 1963 η εταιρεία έβγαλε στην αγορά το πρώτο στιγμιαίο έγχρωμο φιλμ ταυτόχρονα κυκλοφορώντας μαζί με την Polaroid Model 100. Αυτή ήταν η πρώτη που χρησιμοποιούσε πακέτα φιλμ και είχε έλεγχο της έκθεσης φωτός. Πράγμα που αποτέλεσε μεγάλη πρόοδο για την στιγμιαία φωτογραφία που γινόταν συνεχώς δημοφιλέστερη.

Στις δεκαετίες του ‘60 και του ‘70 η Polaroid κυριαρχούσε. Με πολλά μοντέλα σε κυκλοφορία, είτε μικρά και γρήγορα είτε μεγάλα και πιο δυνατά. Η Polaroid απευθυνόταν σε πλήθος καταναλωτών με διαφορετικές επιθυμίες. Από το 1965 με την πρωτότυπα μικρή για την εποχή ”Swinger” και το 1972 και 1977 με τις πολύ δημοφιλείς «SX-70» και «One Step Land Camera». Η προσοχή του κοινού ήταν στραμμένη αποκλειστικά εκεί. Έπειτα τη δεκαετία του 1980 ακολούθησε η ”Sun 600 “ και μετά η “Spectra” η οποία ήταν και η πρώτη ψηφιακή κάμερα της Polaroid.

Οι καταναλωτές θέλανε μόνο Polaroid και βασιζόντουσαν σε αυτήν για την απαθανάτιση των καθημερινών τους στιγμών και αναμνήσεων. Στα επόμενα χρόνια όμως και ειδικότερα τη δεκαετία του 1990 οι δυσκολίες άρχισαν να φαίνονται. Οι αδυναμίες της Polaroid να προσαρμοστεί στο συνεχώς εξελισσόμενο τοπίο αποδείχτηκαν στο τέλος μοιραίες.

Η αντιμετώπιση από το κοινό



Για να κατανοήσουμε γιατί η Polaroid αγαπήθηκε τόσο πολύ σε αυτές τις δεκαετίες πρέπει να ρίξουμε μια ματιά στην εργονομία του σχεδιασμού και τη καινοτομία του στιγμιαίου φιλμ. Αυτές οι πρωτοτυπίες σε σύγκριση με τον ανταγωνισμό αποτελούσαν ισχυρότατο δέλεαρ. Μιλάμε για μια εποχή όπου οι ψηφιακές φωτογραφικές αρχικά δεν υπήρχαν και στη συνέχεια ήταν πολύ ακριβές για τον μέσο καταναλωτή. Το φιλμ από την άλλη απαιτούσε μια ολόκληρη διαδικασία καθώς και ένα γνωστικό επίπεδο εάν ο χρήστης ήθελε να εμφανίσει τις φωτογραφίες ο ίδιος.

Η ιδιαιτερότητα της Polaroid με το στιγμιαίο φιλμ ήταν και το πιο δημοφιλές της χαρακτηριστικό. Λογικό είναι πως δεν απευθυνόταν τόσο σε επαγγελματίες φωτογράφους αλλά στον ανέμελο καταναλωτή ο οποίος έβλεπε στην Polaroid το άμεσο αποτέλεσμα και προσελκυόταν από αυτή τη δυνατότητα. Άρα αν λάβουμε τα στοιχεία των πωλήσεων υπ’ όψη το λεγόμενο ότι σχεδόν σε κάθε σπίτι στην Αμερική υπήρχε και μια Polaroid βγάζει νόημα. Για όσους δεν ήθελαν να ασχολούνται με την εμφάνιση του φιλμ και με τη φωτογραφία σε βάθος η Polaroid ήταν η πιο καλή και οικονομική λύση.

Όσοι έχουν ζήσει τις δεκαετίες του 1980 και 1990 αντίστοιχα θα γνωρίζουν σίγουρα τον αντίκτυπο τον οποίο είχε αφήσει η φωτογραφική στην κοινωνία σε παγκόσμιο επίπεδο. Η εμφάνιση όμως της ψηφιακής φωτογραφίας καταδίκασε την Polaroid. Την έφερε σε ένα σημείο όπου δεν μπορούσε πλέον να ανταγωνιστεί τις υπόλοιπες εταιρίες που προσέφεραν μια πιο δελεαστική λύση άμεσης φωτογραφίας. Η Polaroid έφτασε στο Ζενίθ της το 1998-1999 με τις πωλήσεις των ψηφιακών τους φωτογραφικών να είναι πρώτες σε παγκόσμιο επίπεδο. Μετά από αυτό το ρεκόρ όμως ξεκίνησε η πτώση.

Η επίμαχη πτώση


Η εξέλιξη της τεχνολογίας με αστραπιαίους ρυθμούς ήταν η δαμόκλειος σπάθη της Polaroid. Η υπερβολική της αφοσίωση στο μοντέλο της φωτογραφίας με στιγμιαίο φιλμ στα τέλη του 20ου αιώνα δεν ήταν πλέον κερδοφόρα. Με τον ερχομό της ψηφιακής, οι φωτογραφικές με οποιουδήποτε τύπου φιλμ άρχισαν να αποτελούν όλο και περισσότερο κάτι παρωχημένο στους περιστασιακούς φωτογράφους.

Πέραν αυτού οι φωτογραφικές με απλό φιλμ διατήρησαν μια εκλεπτυσμένη κοινότητα και υπάρχουν ως εξειδικευμένη ασχολία σε επαγγελματίες. Και αυτό γιατί το απλό φιλμ προσφέρει τη δυνατότητα προσαρμογής. Ο φωτογράφος μπορεί να χρησιμοποιήσει πολλά στοιχεία για να επηρεάσει το τελικό αποτέλεσμα της φωτογραφίας και να το εμφανίσει ως κάτι ανεπανάληπτο και ιδιαίτερο. Από την άλλη το στιγμιαίο φιλμ που εμφανίζεται αυτόματα είναι καθαρά γραμμικό και αφήνει πολύ λίγο χώρο για πειραματισμό. Κυρίως για αυτό δεν τρέφει ιδιαίτερη εκτίμηση πλέον ούτε στη γενικότερη φωτογραφική κοινότητα παρά μόνο ως παράγοντας νοσταλγίας.

Συνεπώς η ψηφιακή φωτογραφία έγινε η νόρμα στην αγορά της φωτογραφίας. Γι’αυτό η Polaroid που κάποτε κυριαρχούσε με το στιγμιαίο φιλμ βασιζόμενη ακριβώς στο χαρακτηριστικό της αμεσότητας, υπέπεσε στην αφάνεια. Οι ψηφιακές της, όπως η πρώτη «Spectra» και οι επόμενες της, παρά την αγοραστική κορυφή που κατείχαν για λίγο καιρό λόγω ονόματος δε μπόρεσαν να σταθούν για πολύ ανταγωνιστικές. Αποδεικτικό το ότι η Polaroid χρεοκόπησε το 2001 και στη συνέχεια ξανά το 2008. Έκτοτε δεν είναι τίποτα παρά μια σκιά του παλιού της εαυτού.

Η στιγμιαία φωτογραφία διατηρείται πλέον υπό τη μορφή του γκατζετ. Η κάποτε κρατερή Polaroid λανσάρει σήμερα μικρές ψηφιακές κάμερες καθώς και μικρές μοντέρνες κάμερες στιγμιαίου φιλμ χαμηλού κόστους.

Προσπαθεί έτσι να διατηρήσει ένα υποτυπώδες εταιρικό προφίλ βασισμένο στην αίγλη του παρελθόντος. Είναι με λίγα λόγια μια εταιρεία μικρού βεληνεκούς χωρίς ιδιαίτερη παρουσία στην αγορά. Φανερώνεται έτσι η σκληρή πλευρά του χώρου της τεχνολογίας, ο οποίος μετεξελίσσεται συνεχώς και αποκτά νέους πρωταγωνιστές.

Η θέση της Polaroid στο χρόνο


Συμπεραίνοντας, όλα αυτά τα γεγονότα, αν και αποδεικτικά ενός ανελέητου περιβάλλοντος αφήνουν σημαντικές προσφορές στην ιστορία της φωτογραφίας. Η κληρονομιά που έχει πίσω της η Polaroid είναι τεράστια, μετρημένη στις δεκαετίες. Από την κυκλοφορία της πρώτης φωτογραφικής της το 1943 έως σήμερα με τις κάμερες γκατζετ, διατηρεί μια ενιαία προσέγγιση απλότητας και αμεσότητας φωτογραφική τέχνη.

Ο Έντουιν Λαντ αν και πέθανε ο ίδιος σε ηλικία 82 ετών το 1991 έζησε την ακμή της ευρεσιτεχνίας του και άφησε πίσω του το σημαντικό αυτό κληροδότημα. Η εταιρεία του ναι μεν μπορεί να έχει παρέλθει σε δευτερεύουσα σημασία αλλά δε το παρελθόν της δεν αναιρείται. Το στίγμα και ο αντίκτυπος τον οποίο εκείνη άφησε θορυβωδώς παραμένουν αναλλοίωτα.

Αξίζει, στο τέλος να αντιμετωπίζουμε την Polaroid με το βασικό της χαρακτηριστικό. Που είναι δηλαδή ένα κομμάτι φωτογραφικής ιστορίας. Το στιγμιαίο φιλμ και η φωτογραφία με το λευκό περίγραμμα διακόσμησε χιλιάδες λευκώματα και δημιούργησε άπειρες αναμνήσεις. Η Polaroid κατέκτησε συνεπώς την θέση της στην κοινωνία όσο καμία άλλη. Γι’αυτόν το λόγο πάντα θα κατέχει μια εξέχουσα μορφή στην ιστορία της φωτογραφίας και σε αυτούς που την έζησαν.

Πηγή artic
Άρθρο: Σταύρος Βαλσάμης

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου